điểm lại các dấu hiệu tổn thương thận
cấp
Tổn thương thận cấp có thể dẫn đến 100.000 ca tử vong
mỗi năm. Trong đó, 30% trường hợp tử vong do tổn thương thận cấp có thể phòng
tránh được thông qua các biện pháp can thiệp.
65% tổn thương thận cấp bắt nguồn từ cộng đồng, các
dược sĩ có thể hỗ trợ phát hiện sớm tổn thương thận cấp và rà soát các thuốc
bệnh nhân đang sử dụng trước khi tình trạng này trầm trọng hơn.
Thế nào là tổn thương thận cấp?
Tổn thương thận cấp (AKI) là tình trạng suy giảm chức
năng thận đột ngột. Nếu không được điều trị, cân bằng nước-điện giải và cân
bằng acid-base sẽ không được duy trì, dẫn đến phù phổi và nhiễm toan chuyển
hóa.
AKI thường xuất hiện trong một bệnh cấp tính, như cúm
hoặc viêm dạ dày ruột, do nhiều yếu tố như nhiễm khuẩn, mất muối và nước, hạ
huyết áp. Các yếu tố này có thể là hậu quả của việc bệnh nhân sử dụng
thuốc để điều trị các bệnh cấp tính trên hoặc các bệnh khác.
Chẩn đoán AKI khi nồng độ creatinin huyết thanh tăng
thêm 26,5mcmol/L trong vòng 48 giờ và lượng nước tiểu <0,5mL/kg/giờ trong
hơn 6 giờ liên tiếp.
Nguyên nhân dẫn đến tổn thương thận cấp
AKI trước thận xảy ra do hạ huyết áp kéo dài, thường trầm trọng
hơn khi sử dụng các thuốc như NSAIDs, thuốc ức chế men chuyển angiotensin
(ACEI) hoặc đối kháng thụ thể angiotensin II (ARB) trong điều trị bệnh nặng
hoặc cấp tính.
AKI tại thận xảy ra do thận bị tổn thương sau khi sử dụng thuốc, sau một đợt hạ
huyết áp liên tục hoặc do bệnh thận.
AKI sau thận xảy ra do tắc nghẽn dòng nước tiểu trong lòng ống thận (do phì đại
tuyến tiền liệt, thuốc kết tủa thành tinh thể không tan hoặc sỏi thận).
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc tổn thương thận
cấp
Tuổi ≥ 65 tuổi hoặc sa sút trí tuệ, suy giảm nhận
thức, sử dụng thuốc có khả năng gây độc tính trên thận, ung thư, bệnh gan, suy
tim, bệnh thận mạn hay tiền sử AKI, đái tháo đường
COVID-19
Nguy cơ tổn thương thận cấp thường xảy ra trên bệnh
nhân COVID-19 có tiền sử bệnh thận mạn (CKD) do tình trạng sốt, giảm tái hấp
thu nước, tiêu chảy và việc sử dụng NSAIDs trong điều trị đau cơ, đau đầu. Bệnh
nhân không có tiền sử CKD cũng có thể tiến triển AKI khi mắc COVID-19 và cần
thay thế thận.
Dấu hiệu tổn thương thận cấp
Mệt mỏi, lú lấn, buồn nôn, nổi mẩn, giảm thể tích nước
tiểu hoặc nước tiểu sẫm màu, phù chân hoặc bàn chân
Các thuốc cần theo dõi hoặc hiệu chỉnh liều
do nguy cơ tích lũy hoặc các tác dụng bất lợi khác trên thận
Thuốc giảm đau: nhóm benzodiazepin, nhóm opioid,
tramadol.
Kháng sinh/kháng nấm/kháng virus: acyclovir, nhóm
aminoglycosid, amphotericin đường tĩnh mạch, co-trimoxazol, fluconazol,
ganciclovir đường tĩnh mạch, penicillin, teicoplanin, tetracyclin,
trimethoprim, valganciclovir, vancomycin.
Thuốc chống động kinh: levetiracetam, pregabalin và
gabapentin.
Thuốc điều trị tăng huyết áp: thuốc chẹn bêta, chẹn
kênh calci, thiazid và lợi tiểu quai.
Thuốc hạ đường huyết: nhóm ức chế enzym dipeptidyl
peptidase-4 (DPP-4), metformin.
Thuốc ức chế miễn dịch: thuốc ức chế calcineurin (VD:
ciclosporin, tacrolimus), methotrexat.
Các thuốc khác: Allopurinol, digoxin, lithium, Heparin
trọng lượng phân tử thấp (LMWH); nhóm biphosphonat; nicorandil, nhóm nitrat
Lưu ý: danh sách này không bao gồm tất cả các thuốc có
nguy cơ gây tổn thương thận cấp và chỉ có vai trò như một bản tóm tắt nhằm tối
ưu hóa dùng thuốc trên bệnh nhân AKI.
Cân nhắc dùng thuốc sau khi nhập viện do tổn
thương thận cấp
- Loại trừ nguyên nhân tiềm ẩn (VD: thuốc có nguy cơ
độc trên thận).
- Tránh phối hợp thuốc một cách không phù hợp.
- Đảm bảo các thuốc đều được chỉ định phù hợp về mặt
lâm sàng.
- Hiệu chỉnh liều theo chức năng thận, theo dõi nồng
độ thuốc trong máu và điều trị trong khoảng thời gian ngắn nhất có thể.
- Sau khi ngừng thuốc, khuyến cáo bệnh nhân về thời
điểm tái sử dụng thuốc.
Nguồn: Trung Quốc Tâm
DI & ADR Gia
DS. Lâm Thái Hưng
Theo Trung Quốc Tâm DI & ADR Gia